Borsa hakkında tartışmalar ne zaman açılsa, aklıma hep aynı sahne gelir: bir masanın etrafında oturmuş iki kardeş gibi… Biri rakamlarla konuşur, stratejiler çizer; diğeri insanların hikâyelerinden, umutlarından bahseder. Bugün sana tam da bu iki bakışın iç içe geçtiği bir hikâye anlatmak istiyorum. Çünkü “Borsa helal mi haram mı?” sorusu, sadece fetva kitaplarında değil, insanların hayatlarında, ilişkilerinde, vicdanlarında cevap arayan bir sorudur.
Borsa Helal mi Haram mı? Bir Ailenin Hikâyesi
İstanbul’un eski semtlerinden birinde yaşayan Elif ve Murat kardeşler, babalarından kalan küçük bir mirası değerlendirme konusunda uzun zamandır fikir ayrılığı yaşıyordu. Murat, finans dünyasında çalışan, analitik zekâsı güçlü bir ekonomistti. Elif ise sosyal hizmetlerde görev yapan, insanların yaşamlarına dokunmayı seven bir iyilik neferiydi. İkisi de iyi niyetliydi ama mesele “borsa” olunca dünya görüşleri çatışıyordu.
Murat: Strateji, Verimlilik ve Geleceği Planlama
Murat için borsa, modern dünyanın en etkili yatırım araçlarından biriydi. “Paranı faize koymak haram, ama üretim yapan şirketlere ortak olmak helal,” derdi. Ona göre mesele, paranın nerede değerlendirildiğiydi. “Bak Elif,” diye anlatırdı, “borsa aslında şirketlerin büyümesine destek olmaktır. Sen bir şirkete yatırım yaparsın, o şirket üretir, istihdam yaratır, ülkeye katkı sağlar. Bu süreçte sen de payını alırsın. Eğer bu işlemde aldatma yoksa, faiz yoksa, kumar mantığıyla hareket edilmiyorsa helaldir.”
Ona göre mesele, niyet ve yöntemdi. Yani borsa, bilinçli ve sorumlu bir şekilde kullanıldığında, yalnızca kazanç değil; kalkınma ve ortak fayda üretmenin bir yoluydu.
Elif: Empati, Toplumsal Etki ve Vicdani Sorgulama
Elif ise borsaya daha temkinli yaklaşıyordu. Yatırım dünyasındaki sert dalgalanmalar, insanların hırsları, anlık kazanç uğruna yapılan etik dışı işlemler ona hep rahatsız edici gelmişti. “Murat,” derdi bir akşam sofrada, “sen şirketlerin büyümesinden bahsediyorsun ama borsada insanlar çoğu zaman üretim için değil, kazanç hırsıyla hareket ediyor. Al-sat yapan milyonlarca kişi var ve çoğu neye yatırım yaptığını bile bilmiyor. Bu, emek vermeden para kazanma hevesine dönüşünce, helallik tartışmalı hale gelmiyor mu?”
Elif için mesele sadece teknik bir detay değil, insani bir sorumluluktu. Ona göre borsa, toplumda gelir adaletsizliğini büyütebilir, küçük yatırımcıyı devlerin insafına bırakabilir ve insanların kolay yoldan zengin olma hayalini sömürerek tehlikeli bir oyuna dönüşebilirdi.
İki Farklı Yol, Ortak Bir Soru
Kardeşlerin tartışmaları bazen hararetli, bazen düşündürücü olurdu. Fakat bir gün Elif’in çalıştığı sosyal hizmet merkezine, borsada tüm birikimini kaybetmiş yaşlı bir adam geldi. Adamın sözleri Elif’in zihninde yankılandı: “Ben helal kazanç isterken haramla mı sınandım?” Aynı gün Murat da bir teknoloji şirketine yatırım yaparak yüzlerce gencin iş bulmasına vesile oldu.
İşte o anda, ikisi de sorunun ne kadar çok yönlü olduğunu fark etti. Borsa ne tamamen haram ne de tamamen helaldi; onu helal veya haram kılan şey, niyet, yöntem ve etkiydi.
İslami Bakış: Helal ve Haramın İnce Çizgisi
İslam hukukunda borsanın hükmü, işlemin içeriğine bağlıdır. Eğer yatırım yapılan şirket helal üretim yapıyor, faizli işlem yürütmüyor, kumar benzeri spekülatif faaliyetlere bulaşmıyor ve aldatıcı bilgi kullanmıyorsa; ortaklık yoluyla kazanç helal kabul edilir. Ancak borsa, manipülasyon, hile, faizli finans kurumlarıyla ortaklık gibi unsurlar içerdiğinde, işlem haram hükmüne kayabilir.
Dolayısıyla mesele “borsa helal mi haram mı?” değil, “borsada nasıl ve neye yatırım yapıyorsun?” sorusudur.
Sonuç: Borsa Bir Araçtır, Ahlak Bizim Tercihimiz
Elif ve Murat, babalarından kalan mirası sonunda ortak bir kararla değerlendirdi: etik değerlere uygun, üretim odaklı bir şirkete yatırım yaptılar. Bu sadece bir yatırım değil, aynı zamanda bir ahlak seçimi oldu. Borsa onlar için artık sadece para kazanma yolu değil, değer üretmenin de bir aracına dönüşmüştü.
Belki senin hikâyende de aynı soru vardır: Borsaya yatırım yapmak seni huzursuz ediyor mu, yoksa geleceğini planlamanın doğal bir parçası mı? Cevap ne olursa olsun unutma; helal veya haram çoğu zaman paranın kendisinde değil, onu nasıl kullandığımızdadır.
Peki sen ne düşünüyorsun? Borsaya yatırım yaparken hangi sınırların çizilmesi gerektiğini düşünüyorsun? Yorumlarda fikirlerini paylaş, bu tartışmayı birlikte büyütelim.